Hertogdom Broabant
't Hertogdom Broabant was 'n hertogdom in de Lêge Landn van 1183 toet 1795.
't Bestound uut de drie hudige Belgische provinsjes Vlams-Broabant, Antwerpn en Woals-Broabant (met 't gebied van Gembloux en Sombreffe in de provinsje Noamn), 't Brussels Hoofdstedelik Gewest, en toet 1648 d'Hollandsche (Nederlandse) provinsje Nôord-Broabant.
De belangrykste steedn woarn Brussel, Antwerpn, Leuven, Mechelen, 's-Hertogenbosch, Lier en Breda.
De Belgische vlagge is gebaseerd ip de drie kleurn van 't woapnschild van Broabant.
Noame
[bewerkn | brontekst bewerken]De noame Broabant is ofgeleid van braecbant, e soamnstellienge van braec da 'broek' of 'moerassig land' wil zeggn, en bant 'streke'. 't Was d'oorsprounkelikke noame van de Broabantgouwe (pagus Bracbatensis), die strekte tusschn de Schelde en de Dyle.
Vôorgeschiedenisse
[bewerkn | brontekst bewerken]
In den tyd van de Romeinn lag 't gebied in de Romeinsche provinsjes Belgica en Germania Inferior en 't was beweund deur Belgn die van Keltische en Germoansche ofkomste woarn. 't Gebied tusschn de Schelde en de Moas wierd Toxandrië genoemd. Ip 't ende van de Romeinsche periode wierd Gallië veroverd deur de Germoansche Frankn.
In 481 kwoamn de Meroviengers an de macht. 't Gebied lag ton in Austrasië, 't nôord-ôostelik stik van 't Merovingisch keunienkryk. Clovis I verêenigde ol de Frankn ounder êen leider. Achter zyn dôod in 511 most zyn ryk verdêeld wordn ounder zyn zeuns en 't was moar in 687, achter veel oorloogn, da den hofmeier Pepeyn van Herstal Neustrië en Austrasië definitief kost verêenign. In 751 zette zyn klêenzeune Pepeyn de Kortn de latste Merovingische keunienk Childerik III an de kant. Je liet hem uutroepn tout keunienk en met hem begost de dynastie van de Karoliengers, genoemd achter zyn voader Karel Martel.
Karel de Grôotn kost et Frankisch Ryk round 800 enorm uutbreidn en versterkn, mo zyn zeune Lodewyk de Vroomn was de latstn die 't enorm ryk kost tegoare houdn, want volgns de Frankische tradiesje most et ryk verdêeld wordn ounder zyn zeuns.
In 843, by 't Verdrag van Verdun, wierd et verdêeld in West-Francië, Ôost-Francië en Middn-Francië.
't Gebied kwam ton in Middn-Francië te liggn, da tusschn de Schelde en de Reyn lag. 't Gebied van 't loatere Groafschap Vloandern, ten westn van de Schelde, kwam in West-Francië te liggn.
In 855 wierd et Middnryk van keizer Lotharius I were verdêeld by 't Verdrag van Prüm.
Lotharius II krêeg 't mêest nôordelik stik, da regnum Hlotharii (ryk van Lotharius) genoemd wierd en loater in de 10e êeuwe Lotharingia.
West- en Oost-Francië hen lange gevochtn vo Lotharingen.
In 903 wierd et hertogdom Lotharingen gesticht as stamhertogdom ounder 't keunienkryk Lotharingen.
De latste keunienk van Lotharingen was Karel de Simpeln van West-Francië. In 922 kost keunienk Hendrik de Veugeloare van Ôost-Francië hem verjoagn en Lotharingen was van ton e stamhertogdom ounder 't Duuts Ryk.
In 959 wierd 't hertogdom in twi stikkn gesplitst: Neder-Lotharingen (Lotharingia inferior) en Ipper-Lotharingen (Lotharingia superior).
Vormienge van 't Hertogdom Broabant
[bewerkn | brontekst bewerken]
In 977 benoemde keizer Otto II van 't Hillig Rôoms Ryk Karel van Neder-Lotharingen tout hertog van Neder-Lotharingen. Karel gaf zyn dochter Gerberga 't groafschap Brussel ('t gebied tusschn de Zenne en de Dyle, dat e stik van de Broabantgouwe was) cadeau vor heur trouw round 985–990 mè Lambert I, de groaf van Leuven.
Deur under trouw wierd et groafschap Leuven verêenigd met et groafschap Brussel.
't Gebied van de Broabantgouwe tusschn de Dender en de Zenne was e Paltsgroafschap van Lotharingen. Achter den dôod van de paltsgroaf Herman II in september 1085, wierd et in lêen gegeevn an groaf Hendrik III van Leuven ounder de vorm van e landgroafschap.
In meie 1106 kwam zyn broere en ipvolger, Godfried I van Leuven, ook hertog van Neder-Lotharingen (as Godfried V of VI) en markgroaf van Antwerpn, en doamee wierd de boasis geleid vo 't hertogdom Broabant.
Den titel Hertog van Broabant is in 1183/1184 gecreëerd gewist deur keizer Frederik Barbarossa as belôonienge vo groaf Godfried III van Leuven, die Jeruzalem hielp verdeedign teegn den Egyptische sultan Saladin.
De keizer verêenigde Godfried zyn gebiedn, 't Groafschap Leuven, Broabantgouwe#Et gebied tusschn den Dender en de Zenne 't landgroafschap Broabant, en 't markgroafschap Antwerpn toet et hertogdom Broabant vo zyn oudste zeune Hendrik I, die den êestn hertog van Broabant kwam.
In 1190, achter den dôod van zyn voader, kwam Hendrik I ook hertog van Neder-Lotharingen. Moar ip de ryksdag van Schwäbisch Hall verkloarde keizer Hendrik VI, den ipvolger van Frederik Barbarossa, dat et hertogdom Neder-Lotharingen van nu vôort zo goed of gin gezag mer haad, en da den hertog van Broabant ollêene nog moar etwa te zeggn haad binn zyn eign gebiedn en rykslêenn. De noame Lothier of Lotryk kwam in gebruuk vo da gebied. Lothier meugt dus nie verward wordn mè Neder-Lotharingen, da vele grodder was.
Ounder Jan I krêegn d'hertoogn van Broabant ook 't hertogdom Limburg, achter de Slag by Woeringen in 1288. Jan I (1254-1294) trouwde in 1273 mè Margaretha van Dampierre, dochter van de Vlamsche groaf Gwyde van Dampierre en Mathilde van Béthune.
Under klêenzeune, Jan III (1300-1355) was de voader van Johanna, Margaretha, en Maria van Broabant. Johanna heur twi schonbroers betwistegn heur erfipvolgienge, wa da 't begun was van de Boabantsche Successieoorloge (1356-1357). Heur zuster Margaretha was getrouwd mè Lodewyk van Male, groaf van Vloandern, en heur zuster Maria mè Reinoud III van Gelre.
Margaretha van Male, dochter van Margaretha van Broabant en Lodewyk van Male, trouwde mè Filips de Stoutn, den hertog van Bourgondië, die zyn vrouwe in 1390 liet erkennen as erfgenoam. In 1414 wierd under twidde zeune Anton, de joungere broere van Jan zounder Vrees en Margaretha van Bourgondië, anveird as ruwoard (regent) in Broabant. Achter Johanna heur dôod in 1406, erfde Anton 't hertogdom Broabant, Lothier en Limburg.
Zyn oudste zeune Jan IV van Broabant trouwde mè Jacoba van Beiern, mo ze giengn uut makoar. Jan IV wierd gesteund deur Filips de Goein teegn Jacoba van Beiern, die pertang e vulle nichte was van Filips de Goein (Zyn voader Jan zounder Vrees en heur moeder Margaretha van Bourgondië woarn broere en zuster). Filips I van Saint-Pol, e joungere broere van Jan IV, wierd angesteld as ruwoard vo Broabant.
Bourgondische en Habsburgsche Nederlandn
[bewerkn | brontekst bewerken]Filips I van Saint-Pol erkende Filips de Goein in 1426 as zyn erfgenoam en achter zyn dôod in 1430 kwam 't hertogdom Broabant, Lothier en Limburg e stik van de Bourgondische Nederlandn. In 1482 kwam 't ounder de Habsburgers, achter 'n dôod van Maria van Bourgondië, die getrouwd was mè Maximiliaan van Ôostnryk.
In 1543 kost Keizer Karel V Gelre en Zutphen by zyn gewestn voegn. Van da joar wordn de Nederlandn de Zeventien Provinciën genoemd en kwam 't hertogdom Broabant êen van de zeventiene.
In 1555 gaf Karel V de Zeventien Provinciën an zyn zeune Filips II van Spanje.
Tachtigjoarign Oorloge en splitsienge van Broabant
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1568 begost de Tachtigjoarign Oorloge. Achter 't Plakkaat van Verlatinghe in 1581 wierd Filips II van Spanje ofgezet en kwoamn de Zeventien Provinciën tydelik (van 1582 tout 1584), ounder François, den hertog van Anjou. François van Anjou was de joungste zeune van keunienk Henri II van Vrankryk en Catharina de' Medici, en de joungere broere van de Fransche keuniengn François II, Charles IX en Henri III.
Achter 'n dôod van Filips II van Spanje kwoamn de Zudelikke Nederlandn in handn van z'n dochter Isabella Clara Eugenia, die trouwde met Albrecht van Ôostnryk, beter bekend as Albrecht en Isabella.
In 1648, met de Vrede van Münster en van Westfalen, kwam ter 'n ende an de Tachtigjoarign Oorloge (1568–1648), en erkende Filips IV van Spanje de Republiek der Zeevn Verenigde Provinciën officieel as soevereine stoat.
't Nôordelik stik van Broabant, nu d'Hollandsche (Nederlandse) provinsje Nôord-Broabant, kwam ounder federoal besteur en krêegt de noame Staats-Brabant. 't Zudelik stik blêef in handn van de Spoansche Habsburgers.
Achter 'n dôod van Karel II van Spanje in 1700, begost de Spoansche Successieoorloge.
In 1713, by de Vrede van Utrecht, wierd Filips van Anjou, e klêenzeune van Louis XIV, erkend as keunienk Filips V van Spanje, ip vôorwoarde dat ie gin keunienk van Vrankryk mocht zyn. Karel VI van Ôostnryk krêeg ter compensoasje de Zudelikke Nederlandn en de provinsjes Milaan, Noapels en Sardinië.
De Spoansche Nederlandn kwoamn azo were ounder den Ôostnrykschn tak van 't Huus Habsburg en krêegn de noame Ôostnryksche Nederlandn.
't Zudelik stik van Broabant wierd nu Keizers-Broabant genoemd vo 't verschil te moakn met et nôordelik Staats-Brabant.
De Broabantse Omwentelienge
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1787 begost Broabant in ipstand te kommn teegn de vernieuwiengspolletiek van keizer Jozef II, geleid deur Hendrik van der Noot.
In 1789 begost de Broabantse Omwentelienge.
Loater volgdn de groafschappn Vloandern, Henegouwn, Noamn en 't oud hertogdom Limburg 't voorbeeld van Broabant. Jozef II wierd nie mer erkend as vorst van uze gewestn en ze stichtegn de Verêenigde Nederlandse Stoatn.
In 1790 wierd et gezag van d' Ôostnrykers were hersteld ounder keizer Leopold II.
Ende van 't Hertogdom Broabant
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1795 wierdn de Nederlandn g'annexeerd deur de Fransche Republiek en gereorganiseerd in departementn: achte in de Nôordelikke- en neegn in de Zudelikke Nederlandn. 't Gebied van 't hertogdom Broabant bestound uut de twi departemantn: Twi Neetn - Deux-Nèthes (Antwerpn) en Dyle (Vlams- en Woals Broabant).
In 1815, achter de val van Napoleong, kwoamn 't provinsjes van 't Verenigd Keuninkryk der Nederlandn en achter de Belgische Revoluusje, in 1830, van België.
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Duchy of Brabant van Wikimedia Commons. |